Θέση - Έκταση:
Η Μεσόγειος θάλασσα βρίσκεται ανάμεσα στην Νότια Ευρώπη, τη Βόρειο Αφρική, (Αίγυπτος - χώρες του Μαχρέμπ) και τη Νοτιοδυτική Ασία, (Μικρά Ασία - Εγγύς Ανατολή).
Ολόγυρα περιβάλλεται από ξηρές. Σύμφωνα με την Φυσική Γεωγραφία είναι μια κλειστή θαλάσσια λεκάνη.
Η γεωγραφική θέση της Μεσογείου στον παγκόσμιο χάρτη της προσδιορίζεται από τους γεωγραφικούς παράλληλους και μεσημβρινούς που την πλαισιώνουν, δηλαδή από το γεωγραφικό πλάτος 300 15΄ Β. έως 450 50΄ Β και από το γεωγραφικό μήκος 050 21΄ Δ μέχρι 360 10΄Α. Η Μεσόγειος βρίσκεται λοιπόν στο Βόρειο, στο Ανατολικό και στο Δυτικό ημισφαίριο της Γης.
Επικοινωνεί με τις άλλες θάλασσες του πλανήτη μας μέσα από δύο στενούς πορθμούς. Ο ένας, δυτικό άκρο της, ονομάζεται Γιβραλτάρ και ενώνει την Μεσόγειο με τον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο δεύτερος ανατολικά, που ονομάζεται Ελλήσποντος, (Δαρδανέλια), μέσα από τη θάλασσα του Μαρμαρά και τον πορθμό του Βοσπόρου καταλήγει σε μια άλλη κλειστή θάλασσα, τον Εύξεινο Πόντο ή Μαύρη Θάλασσα.
Εκτός από τους δύο φυσικούς πορθμούς, στο νοτιοανατολικό άκρο της υπάρχει μια τεχνητή διώρυγα με μεγάλη οικονομική και στρατηγική σημασία, η Διώρυγα του Σουέζ, η οποία συνδέει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά θάλασσα στον Ινδικό ωκεανό.
Μαζί με την Προποντίδα, τον Εύξεινο Πόντο και την Αζοφική θάλασσα που κατά την αντίληψη των Γάλλων γεωγράφων θεωρούνται εσωτερικά μέρη, παραρτήματά της, που όμως κατά την αντίληψη των άγγλων γεωγράφων, θα πρέπει να θεωρούνται ως άσχετα με τη Μεσόγειο, άποψη που έχει επικρατήσει ως πρακτικότερη επί της περιγραφής έχει έκταση 2.966.000 τ. χλμ. ή περίπου 800.000 τ. μίλια. Το μέγιστο μήκος, από το Γιβραλτάρ μέχρι τις ακτές της Συρίας είναι 2.100 ν. μίλια ή 3860 χλμ, το δε μέγιστο πλάτος 1.800 χλμ., ενώ το μέγιστο βάθος είναι 5.120 μ σε απόσταση 62 μιλίων Νοτιοδυτικά από το ακρωτήριο Μαίναλο. Γενικά η Μεσόγειος θάλασσα είναι η μεγαλύτερη κλειστή θάλασσα της Γης και μοιάζει με λίμνη.
Ολόγυρα περιβάλλεται από ξηρές. Σύμφωνα με την Φυσική Γεωγραφία είναι μια κλειστή θαλάσσια λεκάνη.
Η γεωγραφική θέση της Μεσογείου στον παγκόσμιο χάρτη της προσδιορίζεται από τους γεωγραφικούς παράλληλους και μεσημβρινούς που την πλαισιώνουν, δηλαδή από το γεωγραφικό πλάτος 300 15΄ Β. έως 450 50΄ Β και από το γεωγραφικό μήκος 050 21΄ Δ μέχρι 360 10΄Α. Η Μεσόγειος βρίσκεται λοιπόν στο Βόρειο, στο Ανατολικό και στο Δυτικό ημισφαίριο της Γης.
Επικοινωνεί με τις άλλες θάλασσες του πλανήτη μας μέσα από δύο στενούς πορθμούς. Ο ένας, δυτικό άκρο της, ονομάζεται Γιβραλτάρ και ενώνει την Μεσόγειο με τον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο δεύτερος ανατολικά, που ονομάζεται Ελλήσποντος, (Δαρδανέλια), μέσα από τη θάλασσα του Μαρμαρά και τον πορθμό του Βοσπόρου καταλήγει σε μια άλλη κλειστή θάλασσα, τον Εύξεινο Πόντο ή Μαύρη Θάλασσα.
Εκτός από τους δύο φυσικούς πορθμούς, στο νοτιοανατολικό άκρο της υπάρχει μια τεχνητή διώρυγα με μεγάλη οικονομική και στρατηγική σημασία, η Διώρυγα του Σουέζ, η οποία συνδέει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά θάλασσα στον Ινδικό ωκεανό.
Μαζί με την Προποντίδα, τον Εύξεινο Πόντο και την Αζοφική θάλασσα που κατά την αντίληψη των Γάλλων γεωγράφων θεωρούνται εσωτερικά μέρη, παραρτήματά της, που όμως κατά την αντίληψη των άγγλων γεωγράφων, θα πρέπει να θεωρούνται ως άσχετα με τη Μεσόγειο, άποψη που έχει επικρατήσει ως πρακτικότερη επί της περιγραφής έχει έκταση 2.966.000 τ. χλμ. ή περίπου 800.000 τ. μίλια. Το μέγιστο μήκος, από το Γιβραλτάρ μέχρι τις ακτές της Συρίας είναι 2.100 ν. μίλια ή 3860 χλμ, το δε μέγιστο πλάτος 1.800 χλμ., ενώ το μέγιστο βάθος είναι 5.120 μ σε απόσταση 62 μιλίων Νοτιοδυτικά από το ακρωτήριο Μαίναλο. Γενικά η Μεσόγειος θάλασσα είναι η μεγαλύτερη κλειστή θάλασσα της Γης και μοιάζει με λίμνη.
Φυσικά χαρακτηριστικά
Α. Βάθος
Με μέσο βάθος περίπου 1500 μέτρα, η Μεσόγειος είναι σχετικά ρηχή θάλασσα σε σύγκριση με τους ωκεανούς. Το βαθύτερο σημείο της, (5150 μέτρα), βρίσκεται στην τάφρο των Οινουσών, περίπου 150 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το ακρωτήριο Ταίναρο, στην υποθαλάσσια τάφρο που σχηματίζεται από την υποβύθιση της αφρικανικής τεκτονικής πλάκας στον μανδύα της γης.
Στο στενό του Γιβραλτάρ είναι εξαιρετικά ρηχή, μόλις 300 μέτρα. Επίσης, ανάμεσα στην Ιταλία και την Τυνησία, μια υποθαλάσσια ράχη με μικρό βάθος την χωρίζει σε δύο λεκάνες, στην ανατολική και στην δυτική. Αυτά τα δύο φυσικά χαρακτηριστικά έχουν μεγάλη σημασία, επειδή εμποδίζουν την απρόσκοπτη ανάμειξη των βαθύτερων στρωμάτων της με τα νερά του ωκεανού. Έτσι η ανανέωση των υδάτων της Μεσογείου είναι εξαιρετικά αργή.
Β. Νησιά και Πελάγη
Από την γεωλογική ιστορία της περιοχής οι ακτές της Μεσογείου είναι πολυσχιδείς με μεγάλο οριζόντιο διαμελισμό. Συναντώνται τρεις μεγάλες χερσόνησοι και πολυάριθμα νησιά διαφόρων μεγεθών ή συγκροτήματα νησιών με πολυπληθέστερο συγκρότημα τα νησιά του Αρχιπελάγους, (νησιά του Αιγαίου).
Οι χερσόνησοι, τα πολλά νησιά και γενικά οι πολυσχιδείς ακτές δημιουργούν στην Μεσόγειο απομονωμένες περιφερειακές θάλασσες και πελάγη, όπως το Αιγαίο, η Αδριατική, το Ιόνιο, το Τυρρηνικό, η Μεγάλη και Μικρή Σύρτις κ.λ.π.
Η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα στην οποία συναντώνται πάρα πολλά νησιά και συγκροτήματα νησιών διαφόρων μεγεθών. Τα μεγαλύτερα από αυτά είναι η Σαρδηνία, η Σικελία, Κορσική, η Κύπρος, η Κρήτη και οι Βαλεαρίδες. Αναμφίβολα όμως τα νησιά του Αρχιπελάγους είναι τα πιο σπουδαία για τους Έλληνες. Είναι επίσης το πολυπληθέστερο συγκρότημα νησιών στην Μεσόγειο.
Εκτός από τα πολλά νησιά, στην Μεσόγειο υπάρχουν και πολλές απομονωμένες περιφερειακές θάλασσες και πελάγη, όπως το Αιγαίο, η Αδριατική, το Ιόνιο, το Τυρρηνικό, η Μεγάλη και Μικρή Σύρτις κ.α.
Γ. Ποταμοί
Στην Μεσόγειο δεν εκβάλουν πολλοί μεγάλοι ποταμοί με μεγάλη παροχή γλυκού νερού.
Ο μεγαλύτερος απ’ όλους και αναμφισβήτητα αυτός με την μεγαλύτερη φυσική και οικονομική σημασία είναι ο Νείλος, ο μακρύτερος ποταμός της γης ο οποίος πηγάζει στην Κεντρική Αφρική, (Αιθιοπία – Ουγκάντα).
Άλλοι μεγάλοι ποταμοί είναι ο Ροδανός στη Γαλλία, ο Έβρος στην Ισπανία, ο Πάδος στην Ιταλία, και στην Ελλάδα ο Αχελώος, ο Αξιός, ο Νέστος, ο Στρυμόνας, ο Έβρος και ο Αλιάκμονας.
Η σχετικά μικρή παροχή γλυκού νερού συμβάλει και αυτή στην εξαιρετικά αργή ανανέωση των υδάτων της Μεσογείου, καθώς, από το σχετικά ζεστό κλίμα, η εξάτμιση είναι μεγαλύτερη από την προσφορά νερού.
Με μέσο βάθος περίπου 1500 μέτρα, η Μεσόγειος είναι σχετικά ρηχή θάλασσα σε σύγκριση με τους ωκεανούς. Το βαθύτερο σημείο της, (5150 μέτρα), βρίσκεται στην τάφρο των Οινουσών, περίπου 150 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το ακρωτήριο Ταίναρο, στην υποθαλάσσια τάφρο που σχηματίζεται από την υποβύθιση της αφρικανικής τεκτονικής πλάκας στον μανδύα της γης.
Στο στενό του Γιβραλτάρ είναι εξαιρετικά ρηχή, μόλις 300 μέτρα. Επίσης, ανάμεσα στην Ιταλία και την Τυνησία, μια υποθαλάσσια ράχη με μικρό βάθος την χωρίζει σε δύο λεκάνες, στην ανατολική και στην δυτική. Αυτά τα δύο φυσικά χαρακτηριστικά έχουν μεγάλη σημασία, επειδή εμποδίζουν την απρόσκοπτη ανάμειξη των βαθύτερων στρωμάτων της με τα νερά του ωκεανού. Έτσι η ανανέωση των υδάτων της Μεσογείου είναι εξαιρετικά αργή.
Β. Νησιά και Πελάγη
Από την γεωλογική ιστορία της περιοχής οι ακτές της Μεσογείου είναι πολυσχιδείς με μεγάλο οριζόντιο διαμελισμό. Συναντώνται τρεις μεγάλες χερσόνησοι και πολυάριθμα νησιά διαφόρων μεγεθών ή συγκροτήματα νησιών με πολυπληθέστερο συγκρότημα τα νησιά του Αρχιπελάγους, (νησιά του Αιγαίου).
Οι χερσόνησοι, τα πολλά νησιά και γενικά οι πολυσχιδείς ακτές δημιουργούν στην Μεσόγειο απομονωμένες περιφερειακές θάλασσες και πελάγη, όπως το Αιγαίο, η Αδριατική, το Ιόνιο, το Τυρρηνικό, η Μεγάλη και Μικρή Σύρτις κ.λ.π.
Η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα στην οποία συναντώνται πάρα πολλά νησιά και συγκροτήματα νησιών διαφόρων μεγεθών. Τα μεγαλύτερα από αυτά είναι η Σαρδηνία, η Σικελία, Κορσική, η Κύπρος, η Κρήτη και οι Βαλεαρίδες. Αναμφίβολα όμως τα νησιά του Αρχιπελάγους είναι τα πιο σπουδαία για τους Έλληνες. Είναι επίσης το πολυπληθέστερο συγκρότημα νησιών στην Μεσόγειο.
Εκτός από τα πολλά νησιά, στην Μεσόγειο υπάρχουν και πολλές απομονωμένες περιφερειακές θάλασσες και πελάγη, όπως το Αιγαίο, η Αδριατική, το Ιόνιο, το Τυρρηνικό, η Μεγάλη και Μικρή Σύρτις κ.α.
Γ. Ποταμοί
Στην Μεσόγειο δεν εκβάλουν πολλοί μεγάλοι ποταμοί με μεγάλη παροχή γλυκού νερού.
Ο μεγαλύτερος απ’ όλους και αναμφισβήτητα αυτός με την μεγαλύτερη φυσική και οικονομική σημασία είναι ο Νείλος, ο μακρύτερος ποταμός της γης ο οποίος πηγάζει στην Κεντρική Αφρική, (Αιθιοπία – Ουγκάντα).
Άλλοι μεγάλοι ποταμοί είναι ο Ροδανός στη Γαλλία, ο Έβρος στην Ισπανία, ο Πάδος στην Ιταλία, και στην Ελλάδα ο Αχελώος, ο Αξιός, ο Νέστος, ο Στρυμόνας, ο Έβρος και ο Αλιάκμονας.
Η σχετικά μικρή παροχή γλυκού νερού συμβάλει και αυτή στην εξαιρετικά αργή ανανέωση των υδάτων της Μεσογείου, καθώς, από το σχετικά ζεστό κλίμα, η εξάτμιση είναι μεγαλύτερη από την προσφορά νερού.